Kreatyna jest jednym z najpopularniejszych suplementów stosowanych w sporcie, znanym głównie z wpływu na wydolność fizyczną i rozwój masy mięśniowej. Jednak rosnąca liczba badań wskazuje, że kreatyna może również odgrywać istotną rolę w utrzymaniu zdrowia psychicznego. Jej zastosowanie w kontekście funkcji mózgu oraz możliwości terapeutyczne w leczeniu zaburzeń psychicznych stają się przedmiotem coraz większego zainteresowania naukowców.

Mechanizm działania kreatyny w mózgu

Kreatyna odgrywa istotną rolę w systemie fosfokreatyny, który wspiera metabolizm energetyczny komórek, w tym neuronów w mózgu. W literaturze naukowej podkreśla się kilka kluczowych aspektów jej działania:

• ochrona przed stresem energetycznym – poprzez wpływ na system fosfokreatyny, kreatyna może redukować ryzyko uszkodzenia neuronów wynikającego z niedoborów energetycznych.
• odnowa zapasów ATP – kreatyna umożliwia szybkie uzupełnianie poziomu ATP, co jest szczególnie istotne w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania energetycznego, takich jak intensywna praca mózgu czy stres.
• wsparcie procesów energetycznych neuronów – dzięki swojej obecności w komórkach mózgu kreatyna przyczynia się do efektywnego funkcjonowania układu nerwowego, zwłaszcza w warunkach ograniczonej dostępności energii.
• stabilizacja błon komórkowych – kreatyna wspiera integralność błon komórkowych, co może poprawiać ich wytrzymałość na działanie czynników zewnętrznych.

Kreatyna w leczeniu depresji

Depresja jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych na świecie, a jej leczenie często wymaga podejścia farmakologicznego oraz terapii psychologicznej. Badania sugerują, że suplementacja kreatyny może wspierać tradycyjne metody leczenia depresji. Wykazano, że osoby z depresją często mają obniżony poziom fosfokreatyny w mózgu, co może wpływać na funkcjonowanie neuronów i prowadzić do zaburzeń nastroju. Uzupełnianie kreatyny może zatem działać jako dodatkowy czynnik wspomagający poprawę funkcji mózgu.

W jednym z badań przeprowadzonych na kobietach z depresją, suplementacja kreatyny w dawce 5 g dziennie przez 8 tygodni przyniosła znaczącą poprawę wyników w skali oceny depresji Hamiltona (HAM-D). Wyniki te wskazują na potencjalne korzyści z włączenia kreatyny do terapii przeciwdepresyjnej, zwłaszcza w przypadku osób, u których standardowe leki nie przynoszą oczekiwanych efektów.

Kreatyna a zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe to kolejna grupa problemów psychicznych, na które kreatyna może mieć korzystny wpływ. Badania na zwierzętach wskazują, że suplementacja kreatyny zmniejsza reakcje lękowe i poprawia adaptację do stresu. Te wyniki sugerują, że kreatyna może wpływać na układ nerwowy, regulując aktywność osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, która odpowiada za odpowiedź organizmu na stres.

Poprawa funkcji poznawczych

Kreatyna może również wspierać funkcje poznawcze, takie jak pamięć, koncentracja i zdolność uczenia się. Badania przeprowadzone na zdrowych dorosłych wykazały, że suplementacja kreatyny poprawia wyniki w testach pamięci roboczej oraz przyspiesza czas reakcji. Efekt ten jest szczególnie widoczny w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania na energię mózgu, takich jak stres poznawczy czy deprywacja snu.

Potencjalne zastosowanie w chorobach neurodegeneracyjnych

Choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Parkinsona czy Huntingtona, są związane z uszkodzeniem mitochondriów i zaburzeniami w produkcji energii w mózgu. Kreatyna, dzięki swojej roli w systemie energetycznym komórek, może wspierać funkcjonowanie neuronów i spowalniać postęp tych chorób. Badania na modelach zwierzęcych wskazują, że suplementacja kreatyny zmniejsza utratę neuronów i poprawia funkcje ruchowe.

Bezpieczeństwo i dawkowanie

Kreatyna jest dobrze tolerowana, a jej suplementacja w dawkach od 3 do 5 g dziennie jest uważana za bezpieczną dla większości osób. Jednak osoby z zaburzeniami nerek lub wątroby powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji. Ważne jest również, aby pamiętać, że chociaż kreatyna może wspierać zdrowie psychiczne, nie powinna być stosowana jako zamiennik tradycyjnego leczenia zaburzeń psychicznych.

Podsumowanie

Kreatyna to nie tylko suplement wspomagający wydolność fizyczną, ale również obiecujące narzędzie w kontekście zdrowia psychicznego. Jej zdolność do wspierania funkcji poznawczych, poprawy nastroju i ochrony neuronów może być szczególnie cenna w leczeniu depresji, zaburzeń lękowych oraz chorób neurodegeneracyjnych. W miarę postępu badań możemy spodziewać się jeszcze większej liczby dowodów potwierdzających jej wszechstronne korzyści.

Źródła:

1. C. Rae, A. L. Digney, S. R. McEwan i in. Oral creatine monohydrate supplementation improves brain performance: a double-blind, placebo-controlled, cross-over trial. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 270 (2003) nr 1529, s. 2147–2150. doi:10.1098/rspb.2003.2492.
2. P. J. Allen. Creatine metabolism and psychiatric disorders: Does creatine supplementation have therapeutic value? „Neuroscience & Biobehavioral Reviews”, 36 (2012) nr 5, s. 1442–1462. doi:10.1016/j.neubiorev.2012.03.005.
3. D. G. Kondo, L. N. Forrest, X. Shi. Creatine’s role in depression and related mental disorders: A review of the scientific literature. „Psychiatry Research”, 303 (2021), s. 114063. doi:10.1016/j.psychres.2021.114063.
4. S. M. Ostojic, J. Ostojic. Creatine metabolism and psychiatric disorders: Does gender matter? „Psychiatry Research”, 267 (2018), s. 580–581. doi:10.1016/j.psychres.2018.06.062.
5. M. Wyss, R. Kaddurah-Daouk. Creatine and creatinine metabolism. „Physiological Reviews”, 80 (2000) nr 3, s. 1107–1213. doi:10.1152/physrev.2000.80.3.1107.